آیا دارو‌ها فاسد می‌شوند؟

به طور کلی متخصصان قدرت تاثیر دارو را تضمین می‌کنند. داروها، مواد شیمیایی هستند و میزان فاسد شدن آن‌ها به ساختار شیمیایی، شرایط تهیه دارو، نحوه بسته بندی، شرایط محیطی اعم از قرار گرفتن آن‌ها در معرض آلودگی میکروبی، گرما، نور، اکسیژن و آب بستگی دارد. در ادامه به اطلاعاتی درباره مصرف دارو و تاریخ انقضای آن می‌پردازیم:

تاریخ‌های انقضای دارو پس از آزمایش‌های سخت و کنترل شده روی بسته‌های دارو قرار می‌گیرد واین دارو‌ها در بسته بندی‌های متنوعی از جمله بطری‌های شیشه‌ای و پلاستیکی، بسته بندی‌های حبابی تیوپی و آمپول فروخته می‌شود. آن‌ها در زمان مهروموم نسبتاً ایمن هستند. اما هنگامی که این بسته بندی‌ها باز می‌شود، سرعت “فاسد شدن” افزایش می‌یابد.

تحقیقات نشان می‌دهد وقتی دارو‌های حاوی پاراستامول تاریخ انقضایشان می‌گذرد، تا حدود ۳۰ درصد از اثر دارو احتمالاً بین ۱۲ تا ۲۴ ماه، از بین می‌رود.

دارو‌های سرماخوردگی و آنتی بیوتیک‌ها

دارو‌های سرماخوردگی حاوی پاراستامول و دکونژستانت (معمولاً فنیل افرین هیدروکلراید) هستند. این دارو‌ها می‌تواند به صورت پودر، کپسول، محلول خوراکی یا اسپری بینی به‌فروش رسد. با وجود آن که دارو‌هایی که به صورت پودر خشک و کپسول است شاید نسبتاً بادوام باشد، دارو‌های به شکل مایع ممکن است سریع‌تر از بین برود.

برای مثال، دارو‌های سرماخوردگی مانند اسپری بینی حاوی مواد نگهدارنده و آنتی اکسیدان‌هایی است که فقط در دمای پایین موثر واقع می‌شود و در دمای بالاتر از ۴۰ درجه تاثیر بسیار کمتری دارد. به همین ترتیب، آنتی بیوتیک‌هایی مانند آموکسی سیلین و اریترومایسین را می‌توان به صورت محلول خوراکی در آب تجویز کرد. نوع پودر خشک دارو باز هم نسبتاً بادوام‌تر است. اما ماندگاری داروی مخلوط شده با آب توسط داروساز تنها ممکن است هفت تا ۱۰ روز باشد، حتی اگر در یخچال نگهداری شود.

برخی از دارو‌ها به شکل مایع ماندگاری بسیارکمتری دارند. برای نمونه، از نیتروگلیسیرین (گلیسیریل تری نیترات) برای درمان آنژین و بیماری عروق کرونر قلب استفاده می‌شود. فرمولاسیون آن به‌صورت مایع، قرص و کپسول است.

استر‌های نیترات که نیترو گلیسیرین نمونه‌ای از آن است به راحتی در معرض آب تجزیه می‌شود و این دارو را بی اثر می‌کند. برخی فرمولاسیون‌های نیتروگلیسیرین برای ماندگاری بیشتر، حاوی ماده تثبیت کننده است و در بسته‌های محافظ نگهداری می‌شود. اما حتی این فرمولاسیون‌ها هم فقط حدود سه ماه ماندگاری دارد. استفاده کنندگان اغلب دوز‌های خود را داخل جعبه‌های قرص تقسیم می‌کنند.

ماندگاری نیتروگلیسیرین، به محض بیرون آوردن از بسته محافظ، به دلیل سرعت بالای تجزیه دارو به کمتر از یک هفته کاهش می‌یابد. حتی دارو‌های ماکرومولکولی مانند انسولین مشکلاتی را ایجاد می‌کند. انسولین پلی پپتیدی است که در حفظ سطح قند خون و مدیریت دیابت مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو در آب حل می‌شود و با نگهداری آن در یخچال (به طور معمول در دمای حدود ۴ درجه سانتی گراد) می‌توان خرابی آن را کاهش داد.

این محلول‌ها همچنین حاوی مواد نگهدارنده است تا میزان فاسد شدن دارو را کاهش دهد. با این حال، از آن‌جا که پروتئین‌های کوچکی است، مولکول‌های این دارو در آب امکان تجزیه را دارد و در بعضی موارد باکتری می‌تواند شروع به رشد و تجزیه پروتئین کنند. به همین دلیل ماندگاری دارو‌هایی مانند انسولین بسیار محدود است.

ایمنی

پس آیا مصرف دارو پس از تاریخ انقضا خطری ندارد؟ پاسخ این پرسش به داروی مد نظر بستگی دارد. دارو‌هایی مانند نیتروگلیسیرین ممکن است در بعضی موارد نجات دهنده زندگی باشد. اما میزان واقعی ماده موثر در دارو‌های منسوخ می‌تواند به این معنا باشد که ماده موثری در داروی مصرفی وجود ندارد و بنابراین مصرف آن هیچ تاثیری بر سلامتی نخواهد داشت. درباره آنتی بیوتیک‌های مایع، غلظت دارو ممکن است به حدی کاهش یابد که مؤثر نباشد.

در بعضی مواقع اوضاع بدتر می‌شود، مطالعات نشان داده اند آنتی بیوتیکی که برای جلوگیری از عفونت ناشی از باکتری استفاده می‌شود، ممکن است در غلظت‌های پایین‌تر این دارو، مقاومتی ایجاد کند که بتواند آنتی بیوتیک را بی اثر سازد. در موارد دیگر مانند پاراستامول ممکن است این عواقب آن‌قدر شدید نباشد. اما میزان تاثیر آن معلوم نیست؛ بنابراین اگر شک دارید با داروسازان و پزشکان مشورت کنید و تمام تلاش خود را برای به روز نگه داشتن دارو‌ها انجام دهید.

خراسان