کووید-۱۹ ویروس چموش، غیرقابل پیش‌بینی و خطرناک به‌ویژه برای افرادی است که به دلایل مختلف سیستم ایمنی ضعیف‌تری نسبت به افراد سالم دارند. توجه همه ما در دوران کرونا آنقدر به این ویروس جلب شده تا جایی که از خطرات جدی دیگری که بیخ گوش‌مان است غافل مانده‌ایم.
درحالی که چاقی و اضافه‌وزن می‌تواند مجموعه کاملی از بیماری‌های خطرناک قلبی-عروقی، دیابت، فشار خوب بالا، چربی خون، مشکلات کبدی و آسیب‌های اسکلتی عضلانی را نصیب اندام‌های مختلف بدن‌مان کند. متاسفانه مشکلات چاقی به مواردی که برشمردیم ختم نمی‌شود؛ بلکه ثابت شده است افراد دارای اضافه‌وزن بالا مستعد ابتلا به بیماری‌های ویروسی مثل کرونا نیز هستند و آمار بالای افراد چاق مبتلا به کرونا که معمولا در بخش آی‌سی‌یو بیمارستان‌ها نیز بستری هستند، مؤید این مساله است. هدف از انتشار این گزارش ایجاد ترس و اضطراب بیشتر در روز‌هایی که مردم در فشار روانی و جسمی و اقتصادی زیادی هستند، نیست. اما آگاهی از میزان و شدت خطر افزایش چاقی و بیماری‌های مرتبط با آن لازمه پیشگیری از آسیبی بزرگ است که بهداشت و سلامت عمومی جامعه را تهدید می‌کند.
کرونا، کابوس عجیبی است؛ با یک ویروس خطرناک و گاه کشنده شروع شد و با قرنطینه و خانه‌نشینی، دورکاری، تعطیل شدن مراکز اقتصادی، فرهنگی، ورزشی و سپس تغییراتی در سبک و سیاق زندگی مردم تا امروز ادامه یافته است. تا جایی که خیلی‌ها از روی ترس و نگرانی، برخی از سر خستگی روحی و بسیاری از سر مشکلات و کسادی اقتصادی دل و دماغ ورزش و تحرک منظم روزانه را از دست داده‌اند و در کنار بدخوابی و پرخوری و تغذیه ناسالم و بعضا فاقد مواد مغذی و مفید، به طور محسوسی در حال سنگین‌وزن شدن هستند. اما ببینیم عوارض این اضافه‌وزن‌ها در دوران شیوع کووید-۱۹ چه خواهد بود.
تغییر رفتار تغذیه‌ای با خانه‌نشینی
در زمان همه‌گیری ویروس کرونا، خانه‌نشینی و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی به عنوان یک اصل برای جلوگیری از انتشار بیشتر ویروس و راهی برای کنترل آن محسوب می‌شود. افراد سالم و هم آن‌هایی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند به ماندن در خانه تشویق می‌شوند. اما نکته مهم اینجاست که خانه‌نشینی می‌تواند رفتار‌های معمول از جمله رفتار‌های تغذیه‌ای را تحت‌تاثیر قرار دهد.
دکتر سیدمرتضی صفوی، متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با بیان این مطالب می‌گوید: به‌دنبال خانه‌نشینی ممکن است با اعمال محدودیت‌ها، گاهی دسترسی و تهیه غذا‌های تازه با مشکلاتی مواجه شود. معمولا تنقلات در این شرایط بیشتر استفاده می‌شود و همچنین به‌هم‌ریختن خواب می‌تواند باعث افزایش وزن شود. به بیان دیگر، کم‌خوابی شبانه می‌تواند باعث بالا رفتن هورمون گرسنگی شود. این موضوع به‌نوبه خود می‌تواند باعث بالا رفتن ترشح هورمون کورتیزول (استرس) شود که همین امر زمینه‌ساز اضافه‌وزن و چاقی می‌شود.
حواس‌تان به غذای‌تان باشد
تغذیه سالم در تقویت سیستم ایمنی، به‌ویژه وقتی بدن در معرض ویروس‌ها و سایر عوامل بیگانه قرار می‌گیرد حرف اول را می‌زند. به همین دلیل دکتر صفوی تاکید می‌کند: محدودیت دسترسی به مواد غذایی سالم و متنوع به دنبال خانه‌نشینی می‌تواند احتمال برخورداری از تغذیه سالم و کافی را کاهش دهد. به‌علاوه می‌تواند افراد را به سوی افزایش مصرف غذا‌های آماده، فرآوری شده و تنقلات شور، چرب و شیرین سوق دهد که خود زمینه‌ساز بروز چاقی و اضافه‌وزن در کودکان و نوجوانان می‌شود.
متوجه خطر بیماری‌های متابولیکی باشید
از مشکلات و بیماری‌های مرتبط با افزایش وزن و کم‌تحرکی در سنین میانسالی و سالمندی نباید غافل شد. از دوران میانسالی به بعد، احتمال ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشارخون بالا، چربی خون، کبد چرب، بیماری‌های قلبی- عروقی و سندرم متابولیک با تغییرات وزنی افزایش پیدا می‌کند.
دکتر صفوی به این نکته نیز تاکید دارد که خانه‌نشینی می‌تواند در ایجاد استرس، اضطراب، تحریک‌پذیری و حتی بی‌خوابی موثر باشد که خود این امر افراد را به سمت مصرف غذا‌های ناسالم و ولع نسبت به غذا‌های شیرین و چرب و رفتار‌های پرخطر مانند استعمال دخانیات سوق می‌دهد که می‌تواند در بروز بیماری‌های مزمن در این سنین نقش داشته باشد.
کم‌تحرکی دوران کرونا گریبان‌مان را می‌گیرد!
شکی نیست که فعال بودن در هر سنی ضامن سلامتی است. حال اگر در دوران کرونا داشتن فعالیت تحرکی در قالب پیاده‌روی منظم برای میانسالان و سالمندان ایمن نیست، نباید از داشتن فعالیت بدنی در خانه نیز غافل بمانند.
همایون آبایی، فیزیوتراپیست و عضو هیات‌مدیره انجمن علمی فیزیوتراپی ایران در این باره می‌گوید: «کم‌تحرکی و به‌دنبال آن قطع کامل حرکات نرمشی در افراد میانسال و سالمند، زمینه‌ساز مشکلات متعدد برای این افراد خواهد بود. در جامعه‌ای که حرکت در آن کم است، به‌ویژه در میانسالان و سالمندان مشکلات متعددی از جمله اضافه وزن‌های مخرب، ضعف عضلات، مشکلات قلبی- عروقی، گوارش و پوکی استخوان گریبانگیر افراد می‌شود.»
وی توضیح می‌دهد: «این کم‌تحرکی‌ها به مرور باعث بی‌حرکتی و به‌دنبال آن افسردگی در فرد نیز می‌شود که خود افسردگی، بی‌حرکتی را تشدید کرده و به‌اصطلاح باعث شکل گرفتن یک چرخه معیوب می‌شود که همین امر زمینه‌ساز مشکلات و عوارضی خواهد شد.»
افزایش خطر کرونا با چاقی یا برعکس؟
این روز‌ها دیدن نشانه‌های پروزنی در اطرافیان به بهانه خانه‌نشینی ناشی از کرونا کاملا قابل انتظار است. کرونا نه‌تن‌ها می‌تواند منجر به افزایش شیوع چاقی و بیماری‌های مرتبط با آن مثل فشار خون، دیابت و بیماری‌های قلبی عروقی شود، بلکه خود این بیماری‌ها هم می‌توانند باعث افزایش عوارض و مرگ‌ومیر ناشی از کرونا باشند.
دکتر لادن گیاهی، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی، عضو هیات علمی پژوهشگاه و مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا در این باره می‌گوید: «بررسی‌ها نشان می‌دهد فشار خون و دیابت باعث می‌شود عوارض ناشی از کرونا افزایش پیدا کند و بیماران کرونایی مبتلا به این مشکلات متابولیکی به مراقبت در آی‌سی‌یو بیشتر نیاز داشته باشند. اما موضوعی که کمتر به آن‌ها پرداخت شده این است که بیمارانی که درگیر فشار خون و دیابت هستند با مشکل چاقی نیز درگیرند.»
الگوی غذایی غلط کرونایی!
کرونا به‌علت محدودیت‌های فیزیکی و کم شدن رفت‌وآمد‌ها و فشار‌های اقتصادی و مشکلات ناشی از پرورش فرزندان در محیط خانه، رفتار‌های غذایی بسیاری از مردم را به‌شدت تغییر داده و به افزایش چاقی دامن زده است.
دکتر گیاهی با بیان این مطالب می‌افزاید: «ساعات خواب در بسیاری از خانواده‌ها به‌شدت به‌هم ریخته است. شب‌بیداری بیشتر شده، صبحانه تقریبا از وعده‌های غذایی حذف شده و بی‌نظمی دریافت مواد غذایی به‌شدت افزایش پیدا کرده است. تغییر رفتار‌های غذایی و بی‌نظمی دریافت غذایی به سمت و سویی رفته است که چاقی را افزایش داده و عملکرد سیستم ایمنی را بهم ریخته است. اگر افراد دچار ریزه‌خواری و پرخوری عصبی بوده‌اند در چنین شرایطی اگر یاد نگرفته‌اند خودشان را چگونه کنترل کنند و روش‌های ذهن‌آگاهی را بلد نیستند در این شرایط وضعیت بدتری پیدا کرده‌اند و بیشتر سراغ خوراکی‌های بسته‌بندی‌شده و آماده پر کالری رفته‌اند.»
چرا افراد چاق بیشتر کرونا می‌گیرند؟
آمار‌ها نشان می‌دهد افراد چاق بیشتر در معرض خطر ابتلا به کرونا هستند و معمولا به نوع شدید بیماری مبتلا می‌شوند. دکتر گیاهی در این‌باره می‌گوید: «فشار از طریق بافت چربی به بافت ریه و دیافراگم در افراد چاق بیشتر است. همچنین نیاز به اکسیژن‌رسانی بیشتر است و حجم خون بیشتری باید پمپ شود. از سوی دیگر از هر سلول چربی، عوامل التهابی زیادی به‌نام «سایتوکین‌ها» ترشح می‌شود که می‌تواند منجر به افزایش فرآیند التهاب و وخیم‌ترشدن بیماری شود. جالب آن‌که گیرنده‌های ویروس کرونا در سلول‌های چربی وجود دارد. سلول چربی برای این ویروس جذاب است و زمان ماندگاری ویروس در سلول‌های چربی طولانی است.»
این متخصص تغذیه می‌افزاید: «کسانی که سلول‌های چربی بیشتری دارند مقاومت به انسولین در آنان بیشتر است و احتمال ابتلا به دیابت و همچنین ابتلا به کرونا در آنان بیشتر می‌شود. به بیان دیگر ابتلای پی در پی به کرونا و چاقی و متعاقبا چاقی و کرونا می‌تواند چرخه معیوبی ایجاد کند.»
از کاهش وزن ناگهانی پرهیز کنید
تا اینجا بیشتر از درمان چاقی و پیشگیری از اضافه‌وزن در دوران کرونا گفتیم. در حالیکه گرفتن رژیم‌های غیراصولی کاهش وزن و کم‌کردن وزن با روش‌های ضربتی هم می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
به گفته دکتر گیاهی، رژیم‌هایی که با حذف مواد مغذی غذایی، تک‌خوری و کاهش وزن‌های ناگهانی همراه است، می‌تواند به سیستم ایمنی آسیب بزند؛ بنابراین دوران کرونا زمان آن نیست که در مورد کاهش وزن خطر کنید. پس فقط اگر در فرآیند کاهش وزن اصولی هستید، این روند را ادامه دهید تا دچار مشکلات پس از کرونا یعنی مشکلات قلبی، کبدی، مقاومت انسولین و پوکی استخوان نشوید.
منبع: روزنامه جام جم
دیدگاه شما