خط ملی اعتیاد با ده ها مشاور و متخصص اعتیاد، گوش‌به‌زنگ همه مردم ایران به ویژه معتادان است، گوش‌به‌زنگ تماس همسر جوان معتاد که نمی‌داند با توهمات شوهرش چه کند، گوش‌به‌زنگ مادر نگرانی که به رفتار غیرعادی پسر نوجوانش مشکوک شده و می‌خواهد بداند این رفتار نشانه اعتیاد است یا نه! گوش‌به‌زنگ آن‌ها که خسته شده‌اند از نشئگی مداوم و می‌خواهند ترک کنند اما نمی‌دانند جسم خسته‌شان را به کدام کمپ ترک اعتیاد بسپارند. جوان دانشجو که تعارف رفیق نابابش را بی‌جواب نگذاشته و با این توجیه که گل اعتیاد آورنیست چند باری مصرف کرده و حالا می‌خواهد بداند معتاد شده یا نه!
بگذریم از اینکه به لطف کم‌کاری اهالی رسانه هنوز خیلی‌ها نمی‌دانند در کشور ما خطی به نام خط ملی اعتیاد با شماره ۰۹۶۲۸وجود دارد. سراغ دکتر «فاطمه رضوان مدنی»؛ سرپرست مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور» رفتیم تا بپرسیم در خط ملی اعتیاد چه می‌گذرد!
دکترمدنی حرف های زیادی برای گفتن دارد. از پشت پرده شایعه جمله معروف معتادان کرونا نمی گیرند و شایعه تازه شیره تریاک و پیشگیری از کرونا تا پرتکرارترین سوال مخاطبان خط ملی اعتیاد که سوال در خصوص ماده مخدر «گل» است. سرپرست مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد کشور می گوید ۵۶درصد تماس های سال گذشته با خط ملی اعتیاد از طرف مصرف کننده ها بوده است.
۴۸۰ هزار تماس در یک سال
**در سال ۹۹ چند نفر با خط ملی اعتیاد تماس گرفته‌اند؟ با توجه به درگیری کشور با کرونا تماس‌ها نسبت به سال ۹۸ افزایش داشته است؟
در دوران کرونا استقبال مردم از مشاوره‌های تلفنی خط ملی اعتیاد افزایش پیداکرده است. چون افراد بدون حضور در مراکز ترک اعتیاد می‌توانند با افراد متخصص ارتباط تلفنی برقرار کنند و سؤالات ضروری خود را مطرح کنند و تنش آن‌ها کاهش پیدا کند. در سال ۱۳۹۹ بیش از ۴۸۰ هزار نفر با خط ملی اعتیاد تماس گرفتند و درمجموع به۹۸ درصد تماس ها پاسخ‌داده‌شده است. تعداد تماس‌ها در سال ۱۳۹۹ حدود۶ درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته است. محرمانه بودن تماس‌ها و حفظ مسائل اخلاقی یکی از ویژگی‌های خط ملی اعتیاد است که موجب جلب اعتماد تماس‌گیرندگان می‌شود.
**ماجرای یک و نیم درصد تماس‌هایی که به آن پاسخی داده نشده چیست؟
یک و نیم درصد باقی‌مانده تماس‌ها هم به دلیل قطع شدن تماس، پشت خط ماندن افراد بدون پاسخ مانده است.
پشت پرده ماجرای ادعای دروغین معتادان کرونا نمی‌گیرند!/ پای مافیای مواد مخدر در میان بود
**سال گذشته در اوج شیوع کرونا و توصیه‌های بهداشتی، فیلمی از فردی معتاد منتشر شد که در آن گفت معتادها کرونا نمی‌گیرند. این فیلم به‌سرعت در فضای مجازی چرخید، شایعه قوت گرفته بود و معتادان فکر کرده بودند واقعاً کرونا نمی‌گیرند! تماس‌هایی با این سؤال با خط ملی اعتیاد مخابره شد؟
بله. سؤالات بسیاری از طرف مصرف‌کننده‌های مواد مخدر داشتیم و بر اساس ادعای آن فرد می‌پرسیدند که معتادان کرونا نمی‌گیرند؟ بعد از تکمیل تحقیقات ستاد مبارزه با مواد و بهزیستی مشخص شد که پشت پرده این شایعه، باندهای بزرگ بین‌المللی مواد مخدر بودند تا به‌واسطه این دروغ، میزان مصرف افزایش پیدا کند و سود سیاه آن‌ها چند برابر شود. البته ستاد مقابله با کرونا، بهزیستی و مراکز علمی این شایعه را به‌سرعت تکذیب کردند. حتماً شنیده‌اید که این روزها شایعه مصرف شیره تریاک برای درمان و یا برای پیشگیری از ابتلا به کرونا در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌شود. پشت پرده همه این توصیه نادرست را که واکاوی کنیم بازهم به ماجرای مافیای مواد مخدر می‌رسیم.
معتادها کرونا می‌گیرند!/آمار ابتلای معتادان در کمپ به کرونا
**آماری از افراد معتادی که کرونا گرفتند دارید؟ چه تعداد از مراکز ترک اعتیاد و مراکز نگهداری از معتادان درگیر کرونا شدند؟
آماری از بیرون از مراکز، مثلاً پاتوق‌های معتادان یا معتادانی که در کنار خانواده زندگی می‌کنند و مبتلابه کرونا شدند نداریم. ولی در این‌یک سال در مراکز ترک اعتیاد و مراکز بازپروری 1360 نفر درگیر کرونا شدند، از این تعداد 79 نفر به مراکز درمانی اعزام شدند و 4 نفر هم فوتی داشتیم.
کم کاری رسانه ها در معرفی خط ملی اعتیاد
**بر اساس آمار، در ایران حدود دو میلیون و 800 هزار نفر معتاد در ایران داریم. از طرفی، تعداد افراد جامعه که با این پدیده از طریق اعضای معتاد خانواده خود درگیر هستند چند برابر معتادان است، اما عدد ۴۸۰ هزار تماس با خط ملی اعتیاد در یک سال نشان می‌دهد که اکثر افرادی که با معضل اعتیاد درگیر هستند اصلاً از وجود چنین خطی اطلاع ندارند!
اطلاع‌رسانی در خصوص این سامانه باید تقویت شود. سازمان بهزیستی در تمام مراکز تابعه در خصوص خط ملی اعتیاد اطلاع‌رسانی می‌کند. تیزرهایی را آماده کرده و در سایت سازمان منتشر کرده است. اما این کافی نیست و رسانه‌ها هم برای معرفی خط ملی اعتیاد باید پای‌کار سازمان بهزیستی باشند. صداوسیما هم نقش مهمی در این خصوص دارد که البته بهایی به این موضوع از طرف صداوسیما داده نشده است.
۰۹۶۲۸ را به خاطر بسپارید
**بد نیست اشاره‌ای داشته باشید که خط ملی اعتیاد در چه سالی و با چه هدفی راه‌اندازی شد؟
با توجه به افزایش سرعت شیوع اعتیاد و نگاه حرفه‌ای به پیشگیری و درمان، خط تخصصی برای ارائه خدمات پیشگیری از اعتیاد تحت عنوان خط ملی اعتیاد با شماره ۰۹۶۲۸ راه‌اندازی شد. این خط به پیشنهاد دفتر اعتیاد سازمان بهزیستی کشور، طی تفاهم‌نامه همکاری میان ستاد مبارزه با مواد مخدر و سازمان بهزیستی کشور در اسفند ۱۳۸۷ آغاز به کار کرد.
**پس درواقع خط ملی اعتیاد، پروژه مشترک بین سازمان بهزیستی و ستاد مبارزه با مواد مخدر است، این تقسیم مسئولیت چطور انجام‌شده است؟
سازمان بهزیستی مسئول راه‌اندازی و مدیریت خط ملی اعتیاد و ستاد مبارزه با مواد مخدر مسئول تأمین اعتبارات است.
**این شماره پنج‌رقمی در چه ساعت‌هایی از روز جوابگوی تماس‌گیرندگان است و به چه سؤالاتی پاسخ می‌دهد؟
خط ملی مشاوره اعتیاد هرروز از ساعت 8 تا 20 آماده پاسخگویی و مشاوره به افرادی است که درباره پیشگیری از اعتیاد، مواد اعتیادآور و احتمالاً شیوه‌های درمان، اطلاعات تخصصی نیاز دارند. تماس با این مرکز، از تمام نقاط دور و نزدیک کشور بدون شماره‌گیری کد انجام می‌شود. با تأسیس این مرکز ارتباط دوطرفه بین مردم و مسئولان پیشگیری و درمان اعتیاد ایجاد شد. خط ملی اعتیاد، یک سامانه اطلاعاتی برای تصمیم‌گیری، سیاست‌گذاری و اطلاع‌رسانی به‌موقع درزمینهٔ کاهش و پیشگیری از اعتیاد کشوراست و قرار بود با راه‌اندازی خط ملی اعتیاد، مردم از خدمات تخصصی اعتیاد در هر نقطه از کشور استفاده کنند و انگیزه استفاده از خدمات مراکز اعتیاد کشور در افراد مصرف‌کننده به وجود بیاید.
در شرایط بحرانی با خط ملی اعتیاد تماس بگیرید
**خط ملی اعتیاد چه خدماتی به تماس‌گیرندگان ارائه می‌دهد؟
در خط ملی اعتیاد، مشاوران متخصص حوزه اعتیاد، خدمات تخصصی پیشگیری و درمان اعتیاد را به چند دسته از افراد ارائه می‌دهد. اول افرادی که در معرض بحران هستند و امکان دارد به علت شرایط بحرانی اقدام پرخطر انجام دهند. دوم؛ افرادی که نیاز به مشاوره دارند تا بتوانند با روش‌های برخورد صحیح با مشکلات خود یا فرد مصرف‌کننده آشنا شوند. سوم؛ افرادی که آمادگی ورود به فرآیند درمان را دارند و نیاز به معرفی مراکز درمانی معتبر دارند. چهارم؛ افرادی که در شرایط پرخطر و بحرانی نیستند و می‌خواهند اطلاعات بیشتری در خصوص اعتیاد به دست بیاورند یا می‌خواهند با یک نفر صحبت کنند.
نشانی مرکز مجازترک اعتیاد را از ۰۹۶۲۸ بگیرید
**این خط، لیست مراکز ترک اعتیاد معتبر و داری مجوز را به تماس‌گیرندگان معرفی می‌کند؟
کارشناسان خط ملی اعتیاد به بانک اطلاعاتی از مراکز دارای مجوز سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت دسترسی دارند و می‌توانند با توجه به نوع مشکل، محل زندگی یا کار افراد، مناسب‌ترین مرکز را به تماس‌گیرندگان معرفی کنند.
پلمپ ۱۰ کمپ ترک اعتیاد متخلف در یک سال گذشته
**هرچند وقت یک‌بار فیلمی از تخلف در کمپ ترک اعتیاد بدون مجوز ورفتارغیرانسانی با معتادان در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌شود، مردم می‌توانند گزارش کمپ‌های غیرمجاز و یا کمپ‌های مجوز داری که تخلف می‌کنند را از طریق تماس با خط ملی اعتیاد به اطلاع مسئولان برسانند؟
می‌توانند گزارش را اعلام کنند و ما هم پیگیری می‌کنیم. البته این خط مسائل پیشگیری از اعتیاد را دنبال می‌کند. اگر تخلف در کمپ دارای مجوز انجام‌شده باشد بهترین مرجع برای پیگیری این موضوع، خط ملی دیده‌بان سازمان بهزیستی با شماره چهاررقمی ۱۴۸۲ است.
**تعداد کمپ‌های مجاز یا بدون مجوزی که در یک سال گذشته تذکر یا اخطار گرفتند و یا پلمپ شدند چندمرکزبوده است؟
حدود 10 مرکز دارای مجوزدرسال گذشته اخطار گرفتند یا پلمپ شدند. در خصوص مراکز غیرمجاز به دلیل نداشتن مجوز از سازمان بهزیستی و مرتبط نبودن با سازمان آماری از این مراکز نداریم.
**بیشتر تماس‌گیرندگان خط ملی اعتیاد مصرف‌کننده هستند یا از اطرافیان مصرف‌کنندگان مواد مخدر؟!
تماس‌گیرندگان خط ملی اعتیاد دودسته هستند: دسته اول افرادی هستند که خودشان مصرف‌کننده مواد مخدر هستند و دنبال راهکار مناسب درمان یا نشانی مراکز درمانی معتبر هستند. دسته دوم هم افرادی هستند که خودشان مصرف‌کننده نیستند اما درباره فردی که مصرف‌کننده است سؤال می‌پرسند. یا اینکه ممکن است هیچ فرد مصرف‌کننده‌ای نداشته باشند اما نگرانی و ابهام دارند و به دنبال اطلاعات و راهنمایی هستند، مثلاً فرزند نوجوان دارند، در جیب فرزندشان سیگار پیداکرده‌اند، به اعتیاد او شک کرده‌اند و تماس می‌گیرند تا ببینند فرد معتاد چه رفتارهایی دارد.
**در یک سال گذشته چند درصد از تماس‌گیرندگان برای اولین بار متوجه اعتیاد نزدیکانشان شده‌اند و برای اطلاع از علائم مصرف‌کنندگان مواد مخدر با سامانه تماس گرفتند؟
10.7 (ده و هفت‌دهم) درصد تماس‌های مخابره شده با خط ملی اعتیاد از طرف افرادی بود که برای اولین بار علائم و رفتارهایی را در اطرافیانشان دیده و مشکوک به اعتیاد آن‌ها شده بودند. در یک سالی که درگیرکرونا بودیم، خانواده‌ها بیشتر در کنار هم حضور داشتند و همین در خانه ماندن باعث شده بود تا خانواده نسبت به رفتار نوجوان‌ها، جوان‌ها یا همسرانشان مشکوک بشوند و بعضی سراسیمه با مرکز تماس می‌گرفتند و می‌خواستند بدانند علائم یک فرد مصرف‌کننده چیست. کارشناسان ما که همگی روانشناس و متخصصان حوزه اعتیاد هستند سعی می‌کردند آن‌ها را آرام کنند و روش صحیح برخورد را به تماس‌گیرندگان آموزش دهند.
بانوان؛ ۸۰ درصد تماس‌گیرندگان با خط ملی اعتیاد
**تماس‌گیرندگان با این خط بیشتر آقایان هستند یا خانم‌ها؟ میانگین سنی تماس‌گیرندگان چند سال است؟
زنان به‌طور میانگین 80 درصد تماس‌گیرندگان را تشکیل می‌دهند و بیشتر هم مادران و همسران افراد معتاد هستند که تماس می‌گیرند و به دنبال راهکار درمان اعتیاد یا شیوه پیشگیری از اعتیاد هستند. جالب است بدانید مردانی که با این خط تماس می‌گیرند بیشتر خودشان مصرف‌کننده هستند. میانگین سنی تماس‌گیرندگان خط ملی اعتیاد هم حدود 28 تا 30 سال است.
**در سال گذشته چند درصد از تماس‌گیرندگان با خط ملی اعتیاد مصرف‌کننده بودند؟
۵۳ درصد تماس‌گیرندگان با خط ملی اعتیاد مصرف‌کننده بودند.
**درسال۹۹ اپراتورهای خط ملی اعتیاد چند نفر را به مراکز ترک اعتیاد ارجاع داده اند؟
حدود ۳۶درصد تماس های ما از طرف افرادی گرفته شده یا خودشان مصرف کننده بودند و یا از خانواده های مصرف کنندگان بودند و پیدا کردن کمپ ترک اعتیاد مجوزدار سازمان بهزیستی با خط ملی اعتیاد تماس گرفتند.
«گل»؛ صدرنشین سؤالات در خصوص مواد مخدر
**مصرف‌کنندگان و یا خانواده افراد معتاد بیشتر در خصوص کدام ماده مخدر از کارشناسان خط ملی اعتیاد سؤال می‌پرسند؟
تماس‌گیرندگان درباره همه مواد اعتیادآور سؤال می‌پرسند ولی در سال ۹۹، سؤالات در خصوص ماده «گل» صدرنشین بود و ۴۰ درصد سؤالاتی که در خصوص مواد مخدر پرسیده می‌شود به این ماده اختصاص داشت. سؤالات پر تکرار دیگر در خصوص شیشه و تریاک و حشیش بود.
**سؤال افراد در خصوص گل در مورد اعتیادآور بودن یا نبودن آن است؟
از سئوالات شایع مرتبط با ماده اعتیادآور گل که از خط ملی اعتیاد پرسیده می شود، عبارتند از:آیا این حقیقت دارد که گل اعتیادآور نیست؟علایم مصرف گل چیست؟ از کجا متوجه می شویم که یک نفر گل مصرف می کند؟آیا گل مثل سایر مواد خطرناک است؟
بعضی از جوانان به‌اشتباه فکر می‌کنند گل اعتیادآور نیست. گل یک ماده مخدر و اعتیادآور است. اگر فکر می کنند این ماده وابستگی و اعتیاد ندارد، چرا ما در کلینیک‌ها مراجعینی داریم که از ما کمک می‌خواهند تا بتوانند گل را کنار بگذارند؟ یا افرادی با خط ملی اعتیاد تماس می‌گیرند و از ما می‌پرسند چطور باید گل را ترک کنیم. اگر گل اعتیاد نداشت پس ما به آن‌ها می‌گفتیم دیگر نکشید و ماجرا حل می‌شد. درواقع گل یک سکوی پرتاب به سمت مواد مخدر دیگر است. معمولاً افرادی که اعتیاد به مصرف این ماده دارند، اطلاعات کافی از این ماده مخدر و عوارض جسمی و ذهنی آن ندارند. کارشناسان ما وظیفه‌شان آگاه کردن افراد در خصوص عوارض مصرف مواد مخدر است.
پرتکرارترین سؤال ها از اپراتورهای خط ملی اعتیاد
**پرتکرارترین سؤالی که در این‌یک سال از اپراتورهای خط ملی اعتیاد پرسیده شده چه سؤالی است؟
پرسش درباره «چگونگی دستگیری فرد معتاد» از پرتکرارترین پرسش‌های مطرح‌شده است که البته این خط تماس نمی‌تواند اطلاعات خاصی در این مورد در اختیار تماس‌گیرندگان قرار دهد و از حوزه اختیار آن خارج است.
**فردی معتاد به شیشه دچار توهمات شدید شده و جان خانواده‌اش درخطر است، خانواده با خط ملی اعتیاد تماس می‌گیرد و درخواست کمک می‌کند، اپراتور خط ملی اعتیاد از کنار این فرد تماس‌گیرنده با این توجیه که موضوع از حوزه اختیارات ما خارج است می‌گذرد!؟
خیر، ما موارد این‌چنینی زیاد داریم. کارشناسان به خانواده مشاوره می‌دهند که چه اقداماتی برای تأمین امنیتشان انجام دهند و یا چطور با این فرد برخورد کنند. اما این‌طور نیست که فردی تماس بگیرد و درخواست دستگیری معتاد را از خط ملی اعتیاد داشته باشد. کمکی که ما می‌توانیم به این خانواده داشته باشیم این است که شماره کمپ‌های با مجوزی که برای بردن فرد معتاد به محل زندگی می‌آیند را به آن‌ها بدهیم. وگرنه مجوز و یا اختیاری برای دستگیری فرد معتاد از خانه نداریم. البته در مواردی که جان خانواده فرد معتاد به دلیل توهم مصرف‌کننده درخطر است تماس با اورژانس اجتماعی هم یکی از پیشنهادهای ما هست. اورژانس اجتماعی برای نجات جان خانواده و همسر و کودکی که ممکن است مورد آزار فرد متوهم قرار بگیرند وارد عمل می‌شود.
مکافات تبلیغات ترک آسان اعتیاد
**یکی از آسیب‌هایی که این روزها در فضای مجازی به چشم می‌خورد رونق تبلیغاتی با محور ترک اعتیاد ۱۰۰ درصد آسان و تضمینی است، حتی عطاری‌ها هم‌چنین مطالبی را مطرح می‌کنند، این تبلیغات کاذب ترک اعتیاد می‌تواند منجر به گرایش نوجوانان و جوانان به مصرف مواد شود، بهزیستی به‌عنوان یکی از نهادهای مسئول پیشگیری از اعتیاد نمی تواند از مروجان چنین تبلیغاتی شکایت کند؟
وزارت بهداشت باید چنین اقدامی را انجام دهد. وظیفه سازمان بهزیستی آگاهی دادن و اطلاع‌رسانی به مردم است. این قبیل ادعاها همیشه بوده و هست و برخورد با چنین تبلیغاتی هم به نتیجه نخواهد رسید چراکه درنهایت پس از شکایت، چند مرکز بسته می‌شود و فردا چند مرکز دیگر افتتاح و چنین ادعاهایی دوباره مطرح می‌شود. ارائه اطلاعات درست به مردم از برخوردهای قضائی تأثیرگذارتر است، هرچند برخوردهای قضایی هم در صورت مراجعه مردم به مراکز قضایی باید پیگیری شود. اگر مردم با چنین تبلیغاتی مواجه شدند بهترین اقدام این است که با متخصصان مشورت کنند و یا با شماره ۰۹۶۲۸ که شماره خط ملی اعتیاد است تماس بگیرند و مشورت‌های لازم را دریافت کنند.
البته بهزیستی می‌تواند به متصدیان مبارزه و پیشگیری از اعتیاد این مسئله را تذکر دهد که مردم باید حقایق مربوط به اعتیاد را بدانند و ما نباید برای دادن امید به مردم ادعا کنیم که ترک اعتیاد آسان است؛ اعتیاد درمان‌پذیر است اما درمان آن سخت و پیچیده است و ممکن است مدت‌ها زمان ببرد.
دیدگاه شما